Epifania

Uroczystość Objawienia Pańskiego (Mt 2, 1-12)

Ewangeliczny obraz przedstawiający pokłon mędrców, który kreśli przed nami św. Mateusz, mówi nam, że „Tajemnica” została objawiona. Dlatego dzisiejsza uroczystość zwie się „Epifania” – Objawienie. Bóg Ojciec przekazuje prawdę o swoim Jednorodzonym Synu – nowonarodzonym Królu żydowskim, który jest chwałą Izraela i światłem na oświecenie pogan.

Pierwszy rozdział Ewangelii ukazywał pochodzenie Jezusa, drugi zaś jest poświęcony Jego misji – celowi Jego życia. Jezus jest Mesjaszem, królem, jako nowy i potężniejszy Dawid, w którym wypełniają się proroctwa: gwiazda ogłaszająca jego narodzenie (por. Lb 24, 17); miasto Betlejem, w którym się rodzi (por. Mi 5, 1); poddanie się Bogu królów ziemi, którzy ofiarowują Mu dary i oddają pokłon (por. Iz 49, 23; 60, 5-6). Jednakże jest On zarazem Synem Boga, wypełniającym dzieło zbawienia, którego Izrael – również nazywany synem Bożym w ST (Wj 4, 22-23; Oz 11, 1 itd.) – nie potrafił dokonać (por. 2, 15). Jezus jest założycielem nowego ludu Bożego, natomiast owi mędrcy, niebędący Żydami, są pierwocinami pogan, którzy otrzymują wezwanie do zbawienia w Chrystusie. Tak rozumiał to Kościół, obchodząc uroczystość Objawienia Pańskiego […].

„Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem…” (w. 1). Ten opis przede wszystkim pozwala na ustalenie kontekstu historycznego: Jezus urodził się za czasów Heroda Wielkiego. Ten Herod […] – nie był Żydem, lecz Idumejczykiem, a doszedł do władzy dzięki pomocy i poddaństwu wobec Imperium Rzymskiego. W czasie swojego panowania prowadził z rozmachem działalność publiczną i odbudował z rozmachem świątynię jerozolimską. Był znany z okrucieństwa: zabił większość swoich żon, wielu swoich synów i znaczną liczbę wpływowych osobistości. O tożsamości mędrców Ewangelia mówi bardzo niewiele. Późniejsze tradycje podały szczegóły na temat ich pochodzenia i liczby. Najbardziej znana pochodzi z ormiańskiej ewangelii apokryficznej, która mówi, że mędrcy ci to trzej królowie, bracia pochodzący z Persji, o imionach Melchior, Kacper i Baltazar.

W pytaniu: „Gdzie jest nowo narodzony Król żydowski?” (w. 2) Mateusz ukazuje kontrast między Herodem a Jezusem, których sposoby panowania całkowicie się różnią. Herod panuje w sposób okrutny i nieludzki (w. 16-18), a Jezus – w sposób pełen łagodności (21, 5). Tekst Ewangelii, wskazując na proroctwo Micheasza (w. 6) i jego wypełnienie w Dzieciątku narodzonym w Betlejem, dowodzi, że prawdziwym królem jest Jezus.

„Ujrzeliśmy bowiem Jego gwiazdę…” (w. 2). Próby utożsamienia gwiazdy z kometą bądź układem ciał niebieskich nie dały zadowalających rezultatów. Zgodnie z poglądami rozpowszechnionymi w tamtej epoce narodziny ważnych postaci były związane z pewnymi ruchami ciał niebieskich. Bóg mógł się posłużyć tymi pojęciami, aby zaprowadzić mędrców do Jezusa. W tej perspektywie sens tego fragmentu jest jasny: mędrcy rozpoczynają swoją wędrówkę od objawienia się Boga w przyrodzie (gwieździe), muszą jednak przejść przez objawienie zawarte w pismach Izraela (w. 5), aby spotkać prawdziwego Boga. „Chrystus Bóg rodzi się na tym świecie i staje się człowiekiem, przyjmując ludzkie ciało, a wraz z nim i rozumną duszę – On, który wszystko powołał z nicości do istnienia. W tym czasie ukazuje się gwiazda, a jej blask wiedzie mędrców ze wschodu aż do miejsca, gdzie spoczywa Słowo, które stało się ciałem. Albowiem Słowo zawarte w Prawie i Prorokach przewyższa swoją tajemnicą poznanie ludzkie i tylko Ono doprowadza nieznających Boga do pełnego światła poznania. Tak więc pobożne rozważanie Prawa i Proroków jest jak gwiazda prowadząca do rozpoznania Słowa Wcielonego tych, którzy mocą łaski i według postanowienia Bożego zostali powołani i wezwani” (św. Maksym Wyznawca, Centuria 1, 9). Dary wymienione w w. 11 przypominają obietnicę Boga dla Izraela (Iz 60, 1-6), mówiącą, że stanie się on ośrodkiem i celem królów ziemi. Przepowiednie szczęśliwości zawarte w tekście Izajasza są również przywołane przez zaznaczenie w w. 10, że mędrcy „bardzo się uradowali”. Ofiarowane przez nich dary były bardzo cenione na Wschodzie i również miały swoje znaczenie. Święty Hilary z Poitiers (komentarz do Ewangelii św. Mateusza 1, 5) dostrzega w nich wyznanie istoty Jezusa: otrzymuje On złoto jako król, kadzidło jako Bóg, a mirrę jako człowiek (BN, komentarz do Mt 2, 1-12).

Każdy kto słyszy dziś tę Ewangelię staje wobec odkrytej przez Boga prawdy o Jezusie, który jest Zbawicielem świata. Bóg w swoim miłosierdziu, zawsze wierny i uprzedzający nasze działanie daje nam swego Syna jako dar otwierający bramy wieczności. Jest to dar dany i zadany. Bóg oczekuje teraz od człowieka odpowiedzi. Co mogę ofiarować Bogu wobec Jego nieskończonej miłości?  Jaki dar mogę Mu złożyć, żeby rozradować Jego i siebie?

Marek Stankiewicz