Józef, mąż sprawiedliwy – ojciec Jezusa

Wkroczyliśmy już w okres bezpośredniego przygotowania serc na przyjście Jezusa, Syna Bożego, Pana i Zbawiciela, który był obiecany. W naszej adwentowej wędrówce dotarliśmy do Nazaretu. Ewangelista Mateusz ukazuje nam osobę Józefa zmagającego się z tajemnicą, która staje się dla niego brzemieniem gniotącym serce. Przeżywa burzę, toczy wewnętrzną walkę, aby niczego nie utracić ze swej sprawiedliwości, której źródłem jest sam Bóg. I choć jest pogrążony w ciemnościach wiary, kroczy wytrwale naprzód, posłuszny Temu, który go powołał na ojca swego Syna.

„Po zaślubinach Matki jego, Maryi z Józefem” (w. 18). Zaślubiny (qidduszin, dosłownie „poświęcenie”, „ofiarowanie”) były zobowiązaniem się do zawarcia zawiązku małżeńskiego, pociągającym skutki prawne i moralne prawdziwego małżeństwa (por. Pwt 20, 7). Cudzołóstwo zaślubionej miało być karane ukamienowaniem jej (por. Pwt 22, 23-24). Po upływie roku lub później celebrowano małżeństwo (nissuin) wraz z wprowadzeniem oblubienicy do domu oblubieńca. Tekst wraz ze wskazówkami z w. 19 pokazuje nam, do jakiego stopnia Józef był sprawiedliwy – sprawiedliwością przewyższającą literę przykazań (por. 5, 20). Jego postawa bowiem była równoznaczna ze zwolnieniem Maryi od zobowiązań osoby zaślubionej. Nie dziwi więc, że wielu autorów – Orygenes, św. Efrem, św. Bazyli, św. Hieronim, św. Tomasz z Akwinu i inni – interpretuje jego gest nie jako przejaw podejrzliwości, lecz jako znak przeczucia działania Bożego w Maryi. „Józef poczytując się za niegodnego i grzesznika, mówił w głębi duszy, że nie należy mu się szczęście korzystania nadal z poufałego współżycia z Tą, tak wielką, której dziwna, przewyższająca jego, godność przejmowała go obawą. Widział [Ją] i drżał przed Tą, która nosiła oznakę obecności Bożej; a ponieważ nie mógł przeniknąć w głąb tajemnicy, chciał Ja opuścić […] Zadrżał […] Józef na widok nowości tak wielkiego cudu i głębokości tajemnicy” (św. Bernard, Kazanie o Naj. Maryi Pannie2, 14).

„Józefie, synu Dawida…” (w. 20). Zgodnie z tradycją żydowską nadanie imienia dziecku oznaczało uznanie go za syna. Sam Bóg nakazuje Józefowi to uczynić, a Ewangelia w ten sposób opisuje jego powołanie. „Maryja jest pokorną służebnicą Pańską, przygotowaną od początku czasów do roli Matki Boga; Józef jest tym, którego Bóg wybrał, aby <<strzegł porządku przy narodzeniu się Pana>> (Orygenes, Hom. XIII in Lucam7); jego zadaniem jest zatroszczyć się o <<uporządkowane>> wprowadzenie Syna w świat z zachowaniem boskich nakazów i praw ludzkich. Całe tak zwane życie <<prywatne>> czy <<ukryte>> Jezusa powierzone jest jego opiece” (św. Jan Paweł II, Redemptoris Custos 8). Dziecię ma się nazywać Jezus (Jehoszua, „Bóg zbawia”), „On bowiem zbawi swój lud od jego grzechów” (w. 21). W kontekście ST zbawienie ludu oznaczało wyzwolenie go od wrogów. Po wygnaniu babilońskim, jak czytamy w Księdze Izajasza, widziano w nim również odnowienie Izraela jako królestwa Bożego, kiedy zostaną już wynagrodzone jego grzechy. Tak jak anioł zwiastujący Maryi, Jezus w czasie ostatniej wieczerzy (26, 28) twierdzi, że przez Niego zostają odpuszczone grzechy: „Jezus” to imię własne Boga i człowieka, oznaczające Zbawiciela. Nie zostało ono nadane  przez człowieka ani  z ludzkiego nakazu, lecz za radą i z rozkazu Boga. Wszystkie imiona zapowiedziane w ST dla Syna Bożego mogą się odnosić do tego jednego: tamte bowiem dotyczyły poszczególnych aspektów zbawienia, to zaś imię zawiera w sobie rzeczywistość i przyczynę zbawienia wszystkich ludzi.

„A stało się to wszystko…” (w. 22). Przez przytoczenie spełniającej się przepowiedni Izajasza ewangelista na nowo potwierdza dziewictwo Maryi i bóstwo Jezusa. Najbardziej zadziwiający cud dokonał się dzięki posłusznej wierze dwojga wspaniałych stworzeń – Maryi i Józefa (BN, komentarz do 1, 18-25).

Sprawiedliwość w znaczeniu biblijnym oznacza pełnienie woli Bożej zawartej w Prawie Mojżesza. Sprawiedliwość Józefa, jak przekazuje komentarz do tekstu Ewangelii, była innej jakości, przewyższała tę wymaganą przez Prawo i spowodowała, że Józef zawierzył całkowicie woli Boga przyjmując brzemienną Małżonkę. Jezus mówi nam, że „jeśli wasza sprawiedliwość nie będzie większa niż uczonych w Piśmie i faryzeuszy, nie wejdziecie do królestwa niebieskiego” (5, 20) i daje nam wzór w osobie świętego Józefa, swego ziemskiego ojca, abyśmy poszli drogą posłuszeństwa wiary, wsłuchując się w głos Ojca, który daje nam swego Syna, abyśmy dostąpili odpuszczenia grzechów i zbawienia.

Marek Stankiewicz