Przewodnik po Biblii – część CCCLIII
LISTY (c.d.)
Szersze tło historyczne listów
Wydaje się więc oczywiste, że wszystkie listy zostały napisane w drugiej połowie I w., w okresie formowania się i rozwijania wczesnego Kościoła. Są zatem naszym głównym źródłem informacji o nauce apostołów. Właściwa interpretacja listów wymaga zrozumienia szerszego tła, poznania prądów myślowych i praktycznego życia, tego, co dało impuls do ich napisania, i dopiero wtedy wiele ich idei nabiera znaczenia. Dlatego postaramy się teraz zwrócić uwagę na główne obszary, wskazać na metody, które mogą rzucić światło na problemy interpretacji.
Stary Testament
Jakkolwiek pewne listy odwołują się do Starego Testamentu w sposób bardziej bezpośredni niż inne, wszystkie przyjmują, że chrześcijaństwo jest spełnieniem zapowiedzi zawartych w Pismach żydowskich, i odwołują się do Starego Testamentu na poparcie swoich wypowiedzi. Paweł często w ten sposób uzasadnia swoje wywody. Niekiedy łączy ze sobą różne cytaty, jak czynili rabini, nie zważając na pierwotny kontekst (np. Rz 3), ale częściej na poparcie swojej argumentacji przytacza oddzielne fragmenty.
Listy czerpią też ze Starego Testamentu wiele swoich pojęć i obrazów: na przykład tematy „zbawienia” i „kapłaństwa” w 1 Piotra i alegoria Sary i Izaaka w Galacjan. Wiele zwrotów językowych, na przykład w liście Jakuba, jest wiernym odbiciem języka Starego Testamentu. Nie ulega wątpliwości, że Stary Testament stawszy się Pismem Kościoła wywierał dominujący wpływ na myśl autorów listów Nowego Testamentu, tym bardziej że byli to Żydzi, którzy stali się chrześcijanami.
Hellenizm
Wpływ myśli greckiej na autorów Nowego Testamentu od dawna jest przedmiotem dyskusji. Najwcześniejsza działalność misyjna niewątpliwie rozwijała się na obszarach poddanych silnym wpływom greckim. Jeżeli Paweł mówi o „mądrości”, to niekoniecznie świadczy to o wpływie hellenistycznym, ale jego chrześcijańskiej interpretacji mądrości nie można właściwie zrozumieć, jeżeli nie rozważy się jej na tle ówczesnych dyskusji. Podobnie ideę „pełni” trzeba rozumieć w kontekście greckiej filozofii.
Metoda argumentacji w Liście do Hebrajczyków jest pod pewnymi względami podobna do metody Filona z Aleksandrii (chociaż są też uderzające różnice). W 1 Liście Jana pojawiają się greckie terminy i pojęcia, ale już przyswojone i używane w sensie chrześcijańskim. Idee światła i życia, na przykład mają paralele w myśli współczesnej.
(„Przewodnik po Biblii”, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 1997 r.)