Przewodnik po Biblii – część CCCXXXI

Księga Dziejów obejmuje okres ok. 30 lat, od narodzin Kościoła w dzień Pięćdziesiątnicy, do uwięzienia Pawła w Rzymie. Opisuje ona rozprzestrzenienie się chrześcijaństwa w krajach północnej części Morza Śródziemnego, od dzisiejszej Syrii, Turcji i Grecji, aż do centrum imperium rzymskiego. Dzieje zajmują się głównie apostołami Piotrem i Pawłem, chociaż księgę można by równie dobrze zatytułować „Dziejami Ducha Świętego”, ponieważ właśnie pod Jego przewodnictwem nowo narodzony Kościół przekroczył narodowe granice Izraela, stając się ruchem obejmującym cały świat.

Kto jest autorem?

Wszystkie najstarsze świadectwa wskazują na „Łukasza, drogiego przyjaciela i lekarza” Pawła. Napisał on Dzieje Apostolskie jako dalszy ciąg wcześniejszego dzieła, trzeciej Ewangelii. Łukasz jest jedynym autorem Nowego Testamentu, który nie był Żydem. Pochodził z Antiochii albo z Filippi. Chociaż znamy mało faktów z jego życia, z jego pism wynika, że był zdolnym i wiarygodnym historykiem.

Ze sposobu, w jaki przechodzi w Dziejach Apostolskich od trzeciej do pierwszej osoby liczby mnogiej (16, 10; 20, 5; 27, 1), wiemy, że uczestniczył w wielu wydarzeniach, które opisuje. Był z Pawłem w Filippi; towarzyszył mu w fatalnej podróży do Jerozolimy, nie opuszczał go w czasie dwuletniego pobytu w Cezarei i dzielił z nim losy w czasie podróży do Rzymu, kiedy przeżyli rozbicie okrętu. Miał wiele okazji do uzyskania informacji z pierwszej ręki od Pawła, Barnaby i od innych członków Kościoła w Antiochii: od Jakuba, brata Pana, i innych z Kościoła w Jerozolimie; i wreszcie od Filipa i jego córek w Cezarei. Z Łk 1, 1-4 wiemy, jak bardzo zależało Łukaszowi na dotarciu do faktów.

Dlaczego napisał?

Aby zapoznać Teofila z faktami dotyczącymi chrześcijaństwa (Łk 1, 1-4), o którym krążyło mnóstwo dziwnych i fałszywych pogłosek. Wyjaśnia to nacisk, jaki Łukasz kładł na głoszenie Dobrej Nowiny poganom, którzy w odróżnieniu od Żydów, chętnie jej słuchali (28, 28). Chciał także wytłumaczyć niepokoje, które tak często wybuchały po zwiastowaniu. Wszędzie ich podłożem była albo zawiść Żydów, albo podejrzane interesy. Często opisuje też, jak władze rzymskie oczyszczały chrześcijan z oskarżeń i chroniły przed atakami tłumu.

Kiedy powstały?

Dawniej sądzono, że pod koniec dwuletniego pobytu Pawła w więzieniu w Rzymie, między 61 a 66 r. Nie ma w księdze żadnej wzmianki o prześladowaniach Nerona ani o buncie Żydów (66-70 r.), ani też o śmierci Pawła (ok. 67 r.). Przeciwnie, księga kończy się akcentem optymistycznym. Z drugiej strony, księga musiała być napisana po Ewangelii, którą egzegeci datują po 70 r.; korzystała bowiem z Marka (65-70) i zawiera aluzję do szczegółów oblężenia Jerozolimy (70 r.). Łukasz świadomie zakończył akcję Dziejów w momencie, gdy Dobra Nowina dotarła do samej stolicy imperium.

(„Przewodnik po Biblii”, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 1997 r.)