Słownik pojęć i symboli liturgicznych

Szata osoby, która przewodniczy Eucharystii.

Izydor z Sewilli tłumaczył etymologię łacińskiego określenia ornatu, casula – jako zdrobnienie od casa, czyli dom, parva casa – (Etymolog. 1, XIX, 201). Taką nazwę nadawano małej kaplicy czy też celi monastycznej.

Honoriusz z Autun (Gemma animae 1, 207, PL 172, 606B) twierdzi, że ornat symbolizuje miłość, która winna okrywać całego człowieka. Myśl ta nie była obca Izydorowi, który twierdzi, że ornat okrywa całego człowieka. Święty Hieronim używa na określenie ornatu wyrażenia camisa (Epistola 64). Ornat określany jest także jako planeta (szczególnie w Italii, w innych krajach niezwykle rzadko lub wcale), ponieważ zwykle jest okrągły i można go obrócić wokół ciała. Dlatego upatrywano w nim symbolu kosmicznego. Kapłan winien się modlić (odziany w ornat) za universum. Równocześnie cały wszechświat chwali Pana przez jego usta (por. IV Modlitwa Eucharystyczna).

Dla Amalarego z Metzu (Liber officialis II, 19, 2) ornat symbolizował opera corporis pia (dobre uczynki ciała), fames, sitis, vigilae (głód, pragnienie, czuwanie). Dla Ruperta z Deutz (De devinis officiis I, 22) oznaczał odzienie Chrystusa, tj. Kościół. Synod w Toledo (633) stwierdza, że wręczenie ornatu należy do święceń prezbiteratu, podobnie jak Liber Ordinium z VII w., jak i Ordo Romanus z VIII w., co przyczyniło się do waloryzacji ornatu jako szaty związanej z kapłanem. Papież Leon II zezwolił kapłanowi sprawować Eucharystię bez ornatu w czasie choroby.

Symbolika ornatu jako wyraz miłości zachowała się w obrzędzie święceń. Biskup, wręczając ornat, mówił: „Weźmij szatę kapłańską, która oznacza miłość, mocen jest bowiem Bóg pomnożyć w tobie miłość i doskonałość w uczynkach”. W późnym średniowieczu ornat traktowano jako symbol miłości, którą Bóg pomnaża w nowo wyświęconym. W Mszale rzymskim oznacza „jarzmo Pana” (wobec obecnego Obrzędu święceń ornat nakładają nowo wyświęconym prezbiterom inni kapłani).

Symbolika ornatu wzbogaca się także przez odpowiedni kolor.

Po Soborze Watykańskim II spotyka się przypadki sprawowania Eucharystii bez ornatu, w samej stule. OWMR wyraźnie postanawia, że do sprawowania Mszy świętej ubiera się ornat. O ile w liturgii wschodniej ornat używany jest do wszystkich czynności liturgicznych, o tyle na Zachodzie jedynie do sprawowania Eucharystii. Konferencje Episkopatów mogą wprowadzić pewne ustalenia w odniesieniu do szat. Episkopat Polski nie podjął w tym względzie żadnych postanowień.

Sprawowanie Mszy świętej bez ornatu bez uzasadnionej przyczyny może prowadzić do pomniejszenia świętości Eucharystii, jej banalizacji, przed którą przestrzega Benedykt XVI, a to jest sprzeczne z istotą kapłaństwa.