Słownik pojęć i symboli liturgicznych

Naczynie służące do umieszczania w nim hostii celem wystawienia na ołtarzu dla adoracji przez wiernych lub do niesienia w procesji. Monstrancja pojawiła się pod koniec średniowiecza. Na jej szczycie umieszcza się krucyfiks lub krzyż. Święty Karol Boromeusz zalecał umieszczenie postaci Chrystusa zmartwychwstałego.

Najczęściej spotykaną formą, zwłaszcza od Sobory Trydenckiego, jest forma słońca. Umieszczona w środku monstrancji hostia jest słońcem, symbolizuje słońce boskie, Chrystusa jako „niezwyciężone ŚWIATŁO (Sol invictus), Słońce sprawiedliwości (Ml 3, 20).

Istnieją szczegółowe przepisy regulujące wystawienie Najświętszego Sakramentu w monstrancji lub w cyborium. Zawarte są w Instrukcji Eucharisticum misterium (25 maja 1967); Komunii świętej i kulcie tajemnicy Eucharystii poza Mszą świętą (21 czerwca 1973).

Podane są również wskazania, w zakresie materiałów, z których monstrancje mają być wykonane. Ma to być materiał w danym kraju uznawany za szlachetny, np. z kości słoniowej lub z jakiegoś twardego drewna, byleby było stosowane do użytku liturgicznego (OWMR nr 292).

Monstrancja jest również atrybutem świętych: Antoniego Padewskiego, Klary z Asyżu, Norberta, Tomasza z Akwinu.

Andrieu Michel, Aux origines de culte du Saint-sacrament: reliquiaires et monstrances eucharistiques, ABol 68(1950), 397-418.