Ewangelia według świętego Jana

Wzmianki o pobycie w Galilei są sporadyczne i, jeśli nie liczyć mowy eucharystycznej, nie zawierają nic szczególnego. Według Jana to w Judei rozgrywa się cała historia zbawienia dokonanego przez Chrystusa, którą Ewangelista koncentruje wokół świąt żydowskich. Na podstawie danych zawartych u Jana można wywnioskować, że działalność Jezusa trwała dwa, a może nawet trzy lata, a więc znacznie dłużej, aniżeli wynika to z synoptyków. Również opowiedziane przez Jana wydarzenia nie maja swoich odpowiedników u synoptyków. O godach w Kanie Galilejskiej, o rozmowie Jezusa z Nikodem i Samarytanką, o uzdrowieniu ślepego od urodzenia i wskrzeszeniu Łazarza mówi tylko czwarta Ewangelia. Mowy Jezusa w tej Ewangelii stanowią jakby oddzielne traktaty teologiczne, których treścią jest tajemnica Jezusa i życia wierzących. Jan nie opisuje żadnych przypowieści Chrystusa. Natomiast posługuje się zwykłymi obrazami, które przechodzą w alegorię. Autor czwartej Ewangelii ukazuje Jezusa w obrazie światła, źródła wody żywej, pokarmu z nieba, zmartwychwstania i życia. Synoptycy opowiadając o Chrystusie ukazują wyraźnie Jego ludzkie właściwości, a Jan patrzy na Niego z perspektywy wiary w Jego bóstwo. Czytając tę Ewangelię widzimy Jezusa jako Syna Bożego, który kieruje swoim życiem na ziemi, stosownie do woli Ojca objawianej Mu przez Boga i niezależnie od działania innych ludzi. Przez tak wyraźne podkreślanie bóstwa Chrystusa przez Jana, jego Ewangelia nabiera charakteru apologetycznego. Jest charakterystyczne, że Jan z upodobaniem powraca na nowo do poszczególnych wyrażeń lub nawet całych zwrotów po to, aby je rozważać i odsłaniać  coraz pełniej prawdy nadprzyrodzone. Z tego względu jego dzieło nazwano ewangelią duchową. Cuda Chrystusa opisane w Ewangelii są nie tylko faktami historycznymi, lecz także i przede wszystkim znakami potwierdzającymi, że Jego misja pochodzi od Boga. Język Janowego dzieła jest bardziej ubogi aniżeli u Marka, a słownictwo monotonne i jednolite. Analiza tekstu wskazuje, że Autor zna doskonale Pismo św. Starego Testamentu (był uczniem Jana Chrzciciela). Wybrane przez siebie sceny z życia Jezusa opisuje z licznymi szczegółami. Przytoczone cechy i właściwości każą szukać Autora  czwartej Ewangelii kanonicznej wśród najbliższych towarzyszy Jezusa czyli wśród apostołów. Tradycja , którą reprezentują m.in.: Ireneusz, Tertulian, Orygenes, Hieronim, wskazuje go w osobie Jana Apostoła, brata Jakuba Starszego i syna Zebedeusza. Z Dziejów Apostolskich dowiadujemy się, że Jan należał do najbliższych towarzyszy Piotra w czasie jego działalności w Palestynie. Po roku 70 opuścił swoją ojczyznę i przeniósł się do Azji Mniejszej, gdzie przebywał w Efezie aż do czasów cesarza Trajana. Na ogół dzieli się czwartą Ewangelię na dwie części, na tzw. księgę cudów, obejmującą dwanaście pierwszych rozdziałów, i tzw. księgę męki: od rozdziału trzynastego do końca .Autor sam określa cel dla którego napisał Ewangelię podając w zakończeniu dzieła: „Te zaś spisano, abyście uwierzyli, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Bożym, i abyście przez wiarę w imię Jego mieli życie” (20, 31). Nietrudno prześledzić przeprowadzenie wskazanego wyżej tematu w Ewangelii. Autor często powtarza, że Jezus jest zapowiedzianym w ST Pomazańcem i Królem, który przyszedł na świat dla zbawienia wszystkich ludzi. Podkreśla także ze szczególną mocą bóstwo Chrystusa, czyli chwałę Syna Bożego, która jaśnieje przede wszystkim w Jego dziełach, a zwłaszcza w Jego męce i śmierci krzyżowej. Jan podkreśla również łaskę Zbawiciela, która hojnie jest udzielana wszystkim wierzącym. Współcześnie zwraca się uwagę na podkreślenie roli sakramentów w tej Ewangelii. Są to dwa sakramenty wtajemniczenia: chrzest i Eucharystia. W rozmowie z Nikodemem chrzest jest głównym przedmiotem zainteresowania Ewangelisty, który zwraca uwagę na wodę i Ducha jako elementy nowego narodzenia. Woda z określeniem „żywa” pojawia się również w rozmowie z Samarytanką i nawiązuje wyraźnie do chrztu, który według wyjaśnienia Jana z 7, 17 daje Ducha Świętego. Opowiadanie o uzdrowieniu ślepego od urodzenia (9, 1-41) stanowi również katechezę chrzcielną. Natomiast Eucharystii poświęca autor cały rozdział szósty, wyjaśniający jej rolę w życiu człowieka wierzącego. Nie jest wykluczone, że wzmianka o wypłynięciu z przebitego boku Chrystusa wody i krwi nawiązuje również do Eucharystii. Należy wyciągnąć stąd wniosek, że czwarta Ewangelia przeznaczona jest dla chrześcijan nawróconych z pogaństwa. Antyjudaistyczny ton Ewangelii –Żydzi są w niej wrogami Jezusa i prześladują Go aż do śmierci – oraz wyjaśnienie zwyczajów i przesądów żydowskich wskazują również na odbiorców nieżydowskiego pochodzenia.

Ewangelia powstała prawdopodobnie nie później jak pod koniec I wieku naszej ery.

Na podstawie Biblii Poznańskiej opracował Marek Stankiewicz