Korzenie różnic

Skąd się wziął cały problem? W języku hebrajskim zachowało się 39 ksiąg. Żydzi uznają te właśnie księgi za Pismo Święte. Kontynuują oni tradycje judaizmu starożytnego, a ściślej biorąc tej jego części, która w liturgii stosowała hebrajski i uznawała autorytet uczonych w Piśmie. Już wtedy bowiem pojawiły się różnice poglądów co do listy ksiąg natchnionych. Na przykład saduceusze uznawali tylko 5 ksiąg Prawa, czyli Tory. Ruchy sekciarskie miały swoje autorytatywne pisma. Wreszcie, jak się wydaje, Żydzi mówiący po grecku, żyjący w diasporze (rozproszeniu) poza Palestyną, np. w Aleksandrii, uznawali kanon szerszy niż palestyńscy uczeni w Piśmie. Księgi późniejsze mogły mieć pozycję mniej ugruntowaną niż starsze. Wobec takiej sytuacji pierwsi chrześcijanie mogli się wahać przy odpowiedzi na pytanie, które księgi zaliczyć do natchnionych i kanonicznych. Wiele ksiąg Starego Testamentu jest przytaczanych w Nowym Testamencie jako autorytatywne Pismo. Wielu jednak żadna księga nie zacytowała – dotyczy to części ksiąg hebrajskich (np. Koheleta) i wszystkich 7 deuterokanonicznych (są jednak do nich aluzje). Dlaczego, nie wiemy, tym bardziej że brak z tych czasów jakichkolwiek spisów ksiąg biblijnych. Te 7 ksiąg z pewnością było popularniejszych wśród Żydów mówiących po grecku. Można więc zgadywać, że pierwsi chrześcijanie pochodzący z samego kraju Izraela chętniej cytowali księgi znane im po hebrajsku, a ci z greckojęzycznej diaspory przyjmowali tekst grecki Starego Testamentu, Septuagintę, a w jej rękopisach mieli również księgi deuterokanoniczne. Są to jednak tylko domysły. Na pewno wiemy, że w epoce następnej, w czasach Ojców Kościoła, cytowano księgi deuterokanoniczne jako Pismo Święte – zwłaszcza w świecie greckim, przyjmującym Septuagintę jako standardowy tekst Starego Testamentu. Niektórzy tylko mieli wątpliwości – między innymi św. Hieronim, który około 400 r., tłumacząc na nowo Stary Testament, wziął za punkt wyjścia tekst hebrajski, a księgom przekazanym po grecku i nie uznawanym przez ówczesnych Żydów przypisywał mniejsze znaczenie, chociaż zalecał je do czytania w liturgii. Ostatecznie utarło się, że 7 ksiąg deuterokanonicznych (greckich) Starego Testamentu przepisywano i cytowano razem z pozostałymi. Natomiast ani w starożytności, a ni w średniowieczu nie było ostatecznego, oficjalnego  orzeczenia Kościoła co do listy ksiąg biblijnych. Ustaliła się ona na mocy powszechnej zgody.

(„Przewodnik po Biblii”, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 1997 r.)