Księga Tobiasza

Bywa też ona nazywana Księgą Tobita. Tak bowiem nazywał się ojciec głównego bohatera, Tobiasza, i jego wymieniają tytuły umieszczone w dawnych rękopisach księgi. Często jednak oba imiona ojca i syna tłumaczy się „Tobiasz”. Księga Tobiasza jest opowiadaniem łączącym wątek niezwykłych przygód z pouczeniem moralnym. Taki sposób pisania nazywa się czasem nowelą dydaktyczną. Należy więc do ksiąg historycznych w dawniejszym sensie słowa „historia”, tzn. coś opowiada, jakąś historię. Natchniony autor mógł wykorzystać jako materiał wydarzenia autentyczne czy dawniejsze opowieści, ale księga z pewnością zawiera fabularną fikcję i elementy legendarne. Celem natchnionego autora nie było więc zainteresowanie nas akcją – skądinąnd ciekawą – czy informowanie o życiu Tobiasza.

Przede wszystkim powinniśmy z opowiadania wysnuć wnioski. W wielu miejscach księgi spotkamy sentencje mądrościowe. Z tych powodów Księgę Tobiasza i jej podobne zalicza się często do dydaktycznych. Księga maluje więc obraz miłości rodzinnej: Tobiasza ojca i syna; młodszego Tobiasza i Sary, którą poślubia. Streszcza ona zasady życia moralnego; wyraża wiarę w Bożą opiekę nad człowiekiem, którego ratuje Bóg od choroby, przeszkód życiowych i napaści szatana. Bóg pomaga zwłaszcza poprzez anioła, swojego posłańca. Księga pokazuje wreszcie dojrzewanie człowieka: Tobiasz wyrusza w daleką drogę jako młodzieniec potrzebujący ojcowskich pouczeń i opiekuna; wraca jako człowiek żonaty, potrafi pomóc ojcu.

1-2: Tobiasz w Niniwie. Pobożny i prawy Tobiasz (Tobit), uprowadzony z kraju Izraela do Niniwy, pełni tam uczynki miłosierdzia, pomaga ubogim, grzebie zmarłych rodaków. Spotykają go jednak nieszczęścia – konfiskata majątku, a przed wszystkim utrata wzroku. Nie jest więc tak, że sprawiedliwym automatycznie dobrze się powodzi. Wystawiani są na próby.

3: Modlitwy Tobiasza i Sary. Rozgoryczony Tobiasz, wyznawszy grzeszność swoją i swoich przodków (nie chełpi się swoimi czynami), prosi Boga o śmierć. W tym samym czasie w dalekiej Ekbatanie w Medii o śmierć prosi młoda Sara, której kolejnych mężów zabija demon.

4: Katechizm Tobiasza. Stary Tobiasz postanawia wysłać syna do Medii po odbiór długu. Na pożegnanie udziela mu pouczeń, podkreślając szacunek dla matki (a była to akurat osoba dość przykra!), jałmużnę, małżeństwo z dziewczyną tego samego rodu (to znaczy Izraelitką, wierzącą), słuchanie dobrych rad i stałe uwielbianie Boga. Ostrzega przed grzechem, a zwłaszcza przed rozpustą i pijaństwem.

5-6: Droga z aniołem. W drodze do Medii towarzyszy młodemu Tobiaszowi tajemniczy Azariasz, który jest faktycznie aniołem Rafałem. W tej księdze obecność aniołów i demonów ma charakter fizyczny. Przypomina to o ich realności, o tym, że naprawdę wspierają nas aniołowie i atakuje zły duch.

7-8: Tobiasz i Sara. Tobiasz przybywa do Medii i poślubia Sarę. Rafał pomaga unieszkodliwić demona. Małżonkowie wspólnie się modlą.

9-12: Szczęśliwy powrót. Po odebraniu długu Tobiasz z Sarą wraca do Niniwy i idąc za radą Rafała uzdrawia ojca ze ślepoty żółcią pewnej ryby.

13-14: Zakończenie. Hymn dziękczynienia Bogu i tęsknoty za Jerozolimą. Po śmierci ojca Tobiasz przenosi się do Medii i szczęśliwie dożywa swoich dni.

(„Przewodnik po Biblii”, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 1997 r.)