Wyrażenie rozumiane jest w szerszym i węższym znaczeniu. W pierwszym oznacza świadome i czynne uczestnictwo wiernych w liturgii, szczególnie w Eucharystii. W węższym znaczeniu koncelebracja to sprawowanie Eucharystii przez wielu kapłanów, biskupów. Najlepiej koncelebracja realizuje się pod przewodnictwem miejscowego biskupa w otoczeniu prezbiterów danego Kościoła.

Symfonia koncelebracji podkreśla przede wszystkim jedność kapłaństwa, a jednocześnie hierarchiczność.

Kościół starożytny znał koncelebrację, podczas której sam celebrans główny odmawiał kanon łącznie ze słowami Jezusa, koncelebransi zaś zaznaczali swoją postawą przez gest, intencje. Była to tzw. milcząca konsekracja, określano ją mianem ceremonialnej. Najprawdopodobniej (stanowisko Bernarda Botte) za Grzegorza Wielkiego wprowadzono wypowiadanie przez wszystkich koncelebransów słów konsekracji. Mimo to praktyka nie była stosowana w całym Kościele przed XVII w. Stało się to pod naciskiem Stolicy Apostolskiej i teologii. Rozwój poszedł w kierunku odmawiania słów konsekracji przez wszystkich koncelebrujących. Koncelebracja stała się sposobem uwyraźnienia wspólnotowego charakteru Eucharystii i jedności mszy (mimo wielu intencji, w jakich koncelebransi sprawują Eucharystię). Odejście od koncelebracji dokonało się w wyniku braku zrozumienia Eucharystii i jej skutków, co ujawniło się w mnożeniu w jednym dniu mszy sprawowanych przez tego samego kapłana. Indywidualizm religijny prowadził do przekonania, że msza sprawowana tylko przez jednego kapłana przynosi większe owoce niż koncelebracja.

Koncelebracja wyraża także i umacnia braterskie więzy kapłanów (Eucharisticum misterium 47, dalej EM). „Wszyscy kapłani na mocy wspólnych święceń i posłannictwa łączą się między sobą najgłębszym braterstwem” (Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium; dalej KK 28); Dekret o posłudze i życiu prezbiterów 8 (dalej DK). „Kapłan przewodniczący koncelebracji jest primus inter pares. Koncelebransi wykonują akt kolegialny, nie znaczy to, że każdy wykonuje to samo, lecz chodzi o współpracę wszystkich, w jednym jedynym akcie i to w ten sposób, że czyn ten można przypisać wszystkim i każdemu z osobna. Koncelebracja jest traktowana w sposób uprzywilejowany, niemniej każdy kapłan zachowuje możliwość indywidualnego sprawowania mszy” (EM 47). Koncelebracja jako wyraz jedności kapłanów domaga się pięknego, zgodnego wykonywania gestów, odpowiedniego ubioru, niedołączania się w przypadku spóźnienia, takiego sposobu wymawiania/śpiewania tekstów, by głos przewodniczącego był „pierwszy”, koncentracji na misterium sprawowanym na ołtarzu. Prawodawca nie zezwala na sprawowanie mszy przez innego z kapłanów czy koncelebracje w tym samym czasie i w tym samym kościele, w którym celebrowana jest koncelebracja.

Koncelebracja nie jest więc nowością w Kościele tak Zachodnim, jak i na Wschodzie (w Polsce prawdopodobnie do XIII w. sprawowano Eucharystię twarzą do ludu – facie ad populum). Sobór Watykański II w pełni zaakceptował koncelebrację i poszerzył okoliczności jej sprawowania. W 1965 r. ukazał się dekret Ecclesiae semper, podający ryt sprawowania koncelebracji (Ritus concelebrationis et Communionis sub utraque specie – Enchiridion Documentorum Instaurationis Liturgice, dalej: EDIL) autorstwa Reinera Kaczynskiego (I, 387-392), który powtórzył nowe wydanie Mszału z 1970 r. z drobnymi zmianami; w Kodeksie Prawa kanonicznego z 1983 r. również znalazły się pewne postanowienia (kan. 902, 905 § 1 i inne).

Kobienia Joachim, Koncelebra – liturgiczny znak jedności, LitS 8 (2002), nr 1, 11-23; Kunzler Miachael, Liturge sein. Entwurf einer Ars celebrandi, Paderborn 2007.