Wprowadzenie

Donald Guthrie

Listy stanowią mniej więcej trzecią część Nowego Testamentu. Ich treść jest bardzo różnorodna, ale wszystkie są ważne, ponieważ dzięki nim możemy poznać naukę apostołów i ich współpracowników. Zawierają one naukę o Bogu i chrześcijańskiej Dobrej Nowinie łącznie z praktycznymi wskazówkami dotyczącymi życia i zachowania. Informują nas także o problemach wczesnego Kościoła i o sposobach ich rozwiązywania. Były to listy pisane przez konkretne osoby w realnych sytuacjach czy ze względu na określone potrzeby. Warto więc poznać ich tło historyczne i panujące wówczas prądy myślowe, żeby lepiej zrozumieć ich sens i znaczenie. Na koniec przedstawimy podsumowanie niektórych głównych tematów poruszanych w listach.

Podział listów

Nowy Testament grupuje listy według autorów. Mamy więc trzynaście listów Pawłowych, jeden anonim (Hbr), list Jakuba, dwa listy Piotra, trzy listy Jana i jeden list Judy. Listy Pawła dzielą się w naturalny sposób na cztery grupy:

• 1-2 do Tesaloniczan są prawdopodobnie najwcześniejsze i zajmują się głównie drugim przyjściem Chrystusa;
• Do Rzymian, do Galatów oraz 1-2 do Koryntian kładą nacisk na Ewangelię głoszoną przez Pawła;
• „Listy więzienne”, w których Paweł  wspomina o swoim uwięzieniu, to listy do Efezjan, Kolosan, Filipian i Filemona. Zawierają niektóre  z jego najgłębszych nauk;
• „Listy pasterskie” - 1-2 do Tymoteusza i do Tytusa – zajmują się praktycznymi sprawami rządzenia Kościołem i jego organizacją.

Inne listy są często grupowane jako „Listy powszechne” i są adresowane do chrześcijan w ogóle, a nie do określonych Kościołów. Wyjątkami są: List do Hebrajczyków, który stanowi całość, 2 i 3 List Jana adresowane do określonej osoby albo do Kościoła.

Bezpośrednie tło historyczne listów

Rekonstrukcja historycznego tła listów nie zawsze jest zadaniem łatwym. Nie powstawały one bowiem w sposób systematyczny, ale były owocem życia wczesnego Kościoła. Zawierają sporą część nauki chrześcijańskiej, ale nie jest ona podana w formie traktatów teologicznych czy etycznych. To, że wyrastały one z potrzeb życiowych Kościoła, jest także ich siłą: nauka chrześcijańska była dynamiczna, nie stereotypowa. Dzieje Apostolskie są naszym jedynym, oprócz listów, źródłem historycznych informacji o wczesnym Kościele, ale jest to źródło selektywne i nie pretenduje do miana pełnej kroniki wydarzeń. Pozostawia więc w naszej wiedzy wiele luk. Próba zatem ustalenia historycznego tła listów natrafia na trudności. Wobec wielu problemów musimy być otwarci, ale poniższa rekonstrukcja może być pomocna w zorientowaniu się co do historycznego kontekstu listów.

(„Przewodnik po Biblii”, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 1997 r.)