2 Księga Machabejska

Nie jest ona kontynuacją 1 Księgi. Stanowi dzieło niezależne i podejmuje tylko częściowo temat 1 Księgi, rozwijając go zresztą inaczej. Księga ta jest streszczeniem znacznie obszerniejszego pięciotomowego dzieła napisanego przez Jazona z Cyreny (zob. 2, 19-23), aby „dać tym, którzy chcą czytać, przyjemne opowiadanie; tym,  którzy w pamięci zachować [chcą wypadki], ułatwienie, a wszystkim czytelnikom -  pomoc” (2, 25). Obejmuje ona dość wąski przedział czasu: od ok. 180 do 161 r. przed Chr., to znaczy od schyłku panowania Seleukosa IV (187-175 r. przed Chr.) poprzez oczyszczenie świątyni (164 r.) aż do zwycięstwa Judy nad Nikanorem (161 r. przed Chr.). Mamy tutaj do czynienia z nowym w Biblii gatunkiem literackim, który można nazywać „historią patetyczną”. Autor stara się wszystkimi dostępnymi sobie środkami literackimi poruszyć uczucia czytelnika. Widać zresztą, że sam głęboko przeżywa wydarzenia, które opisuje z dużym talentem artystycznym; nie ukrywa swoich uczuć, ale stara się je przekazać. Często z upodobaniem opisuje wydarzenia cudowne i niezwykłe. Nie znamy autora księgi, ale jest to niewątpliwie Izraelita, głęboko wierzący i zaangażowany w sprawy judaizmu. Greką posługuje się ze znawstwem i elegancją, i napisał swoje dzieło w tym właśnie języku między 134 a 63 r. przed Chr. Na początku księgi autor umieszcza dwa listy (1, 1-9 i 1, 10-2, 18), napisane przez Żydów z Jerozolimy do ich współwyznawców w Egipcie, wzywające ich do obchodzenia święta Poświęcenia Świątyni, ustanowionego przez Judę Machabeusza po odzyskaniu i oczyszczeniu świątyni. We wstępie (2, 19-32) określa cel napisania dzieła: przedstawienie wydarzeń, które doprowadziły Judę Machabeusza i jego zwolenników do odzyskania świątyni, wyzwolenia Jerozolimy i przywrócenia praw obowiązujących w Izraelu. Temat księgi rozwija się następnie w formie antologii; autor opisując ważne epizody mniej lub bardziej ze sobą powiązane, korzysta wprawdzie z dokumentów historycznych, ale nie przestrzega ściśle chronologii wydarzeń.

3, 1-40: Historia Heliodora posłanego przez króla z misją przejęcia skarbów świątyni. Opowiadanie to miało w zamyśle autora świadczyć o nienaruszalności świątyni.

4, 1-7, 42: Ofensywa hellenizmu i prześladowanie za czasów Antiocha IV Epifanesa, popieranego przez niektórych wiarołomnych Żydów, jak Szymon, kapłan (3, 4; 4, 1-6), Jazon, brat arcykapłana Oniasza (4, 7-22) i Menelaos, brat Szymona (4, 23-50); Profanacja świątyni (5, 11-26); zakaz przestrzegania praw ojczystych (6, 1-17); męczeństwo sędziego Eleazara; (6, 18-31) oraz siedmiu braci i ich matki (7, 1-42).

8, 1-10, 10: Zwycięstwo judaizmu pod wodzą Judy Machabeusza: pokonanie Nikanora, śmierć Antiocha IV, oczyszczenie świątyni.

10, 11-13, 26: Walki Judy z sąsiednimi ludami i Lizjaszem.

14, 1-15, 36: Ostatnie zwycięstwa Judy, który najpierw zawarł pokój z Nikanorem, a później zaatakowany przez niego, pokonał go i Nikanor zginął. Zwycięstwo to miało być odtąd uroczyście obchodzone każdego roku jako dzień Nikanora.

Księga ta ma znaczenie teologiczne dla katolików ze względu na zawarte w niej idee zmartwychwstania umarłych (7, 9; 12, 43); kary w życiu przyszłym (6, 26); użyteczności modlitwy za zmarłych (12, 42-46); wartości wstawiennictwa świętych (15, 12-14).

(„Przewodnik po Biblii”, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 1997 r.)