Z cyklu Pocztówka z wakacji prezentujemy garść informacji o pięknym kościele usytuowanym w sercu zabytkowej starówki Torunia.

Kościół Świętego Ducha (akademicki) to zabytkowa świątynia katolicka w jurysdykcji zakonu jezuitów. Do 1945 r. budynek służył jako kościół ewangelicko-unijny, po czym przeszedł w ręce zakonu jezuitów.

Długość kościoła wynosi 46 m, szerokość 23 m, wysokość wnętrza 14 m. Mieści ok. 1300 osób, w tym 500 na emporach. Oprócz nabożeństw w języku niemieckim, do 1797 r. odbywały się także polskie. W postaci bezwieżowego domu modlitwy budowla dotrwała do schyłku XIX w. Wprawdzie w 1856 r. powołano do życia Towarzystwo Budowy Wieży, jednak zbiórka szła dość opieszale i dopiero w roku 1891 Berlińskie Towarzystwo Architektów rozpisało konkurs, w wyniku którego wybrano neobarokowy projekt. Ostatecznie wieżę wzniesiono w latach 1897-1899. W kościele znajduje się szereg XVIII-wiecznych dzieł sztuki:

- baldachimowy ołtarz główny autorstwa Efraima Schroegera, z rzeźbami autorstwa Jana Antoniego Langenhahna Starszego;

- dwa późnobarokowe intarsjowane portale dębowe do zakrystii (1756);

- ambonę z bogato dekorowanym baldachimem (1759);

- obraz Chrystus na jeziorze Genezaret, zdobiący podniebienie empory organowej, autorstwa J. S. Neudecka (1759)

- zegar szafkowy (XVIII w.)

- rokokowe intarsjowane szafki ścienne;

- chrzcielnica marmurowa – obecnie kropielnica – wykonana w 1689 r. dla kościoła Mariackiego

- późnobarokowe retabulum ołtarzowe, dawniej w zakrystii, być może z prowizorycznej kaplicy w Dworze Artusa;

- freski wokół ambony, który ciągnie się od podstawy filaru aż po samo sklepienie, oraz wokół portalu dębowego do zakrystii.

Ponadto w kościele znajdują się:

- neobarokowa balustrada komunijna;

- neobarokowa mensa ołtarzowa;

- ołtarze boczne, m.in. Niepokalanego Poczęcia NMP, ufundowany przez toruńskie cechy rzemieślnicze w 1945 r. i Świętej Rodziny z 1969 r.

Po przejęciu świątyni przez jezuitów w 1945 r. usunięto z kościoła część wyposażenia (tarcze ze złoconymi gwiazdami na sklepieniu, epitafia burmistrzów Antoniego Gieringa, zm. w 1759 r. i Christiana Klosmanna, zm. 1774 r.) oraz rozebrano empory w nawach bocznych. Zaginęły portrety pastorów, ewangelickie konfesjonały i płyty nagrobne przeniesione z cmentarza św. Jerzego.

Duża część wyposażenia kościoła uległa zniszczeniu podczas pożaru w maju 1989 r. Ogień strawił m.in.:

- rokokowe organy (1756-1759), dzieło gdańskiego warsztatu Fryderyka Rudolfa Dalitza, znanego z budowy słynnych organów oliwskich, obecnie zrekonstruowane z wykorzystaniem zachowanych fragmentów rzeźb;

- malowidła ścienne (1952-1953) za ołtarzem głównym, autorstwa Jerzego Hoppena, Anny i Leonarda Torwirtów.

Fot. Adam Szewczyk